کرونا همچنان موسیقی را تهدید می کند - وبلاگ طراحی من

به گزارش وبلاگ طراحی من، یکی از پژوهشگران و رهبران ارکستر کشورمان با ترجمه متنی از شرایط برنامه ریزی و تمرین ارکستر فیلارمونیک برلین در روز های کرونایی به نکات حایز اهمیتی در این زمینه پرداخته است.

به گزارش گروه فرهنگی وبلاگ طراحی من، آرش امینی پژوهشگر، مترجم و یکی از رهبران ارکستر کشورمان که طی ماه های گذشته رهبری ارکستر سازمان صداوسیما را در کارنامه فعالیتی خود ثبت کرده، با پژوهش و ترجمه یکی از مطالب منتشر شده در یکی از رسانه های شناخته شده کشور آلمان همزمان با افتتاح فصل هنری 2022-2021 ارکستر فیلارمونیک برلین در روز های کرونایی به بیان دیدگاه های خود درباره این اتفاق مهم هنری پرداخت.

امینی در مقدمه ای برای متن ترجمه شده مصاحبه آندرا زیستشمان مدیر ارکستر فیلارمونیک برلین با رسانه دی دبلیو آورده است: ارکستر فیلارمونی برلین یکی از بهترین و باسابقه ترین ارکستر های جهان است و اجرا های متعدد و ضبط های متعدد آن از آثار موسیقی کلاسیک به رهبری هنرمندانی، چون هربرت فون کارایان، کلودیو آبادو، سیمون رتل برای تمامی دوستداران موسیقی کلاسیک منبع و ماخذ به شمار می رود.

این ارکستر نیز مانند سایر ارکستر های معتبر جهان موسیقی از ساختار مدیریتی حرفه ای و کارآمدی برخوردار است و رمز موفقیت های روز افزون این ارکستر در سایه همین مدیریت متمرکز بوده و هست. به بیان دقیق تر ارکستر فیلارمونی برلین نام و اعتبار خود را از رهبران خود به دست نیاورده و برعکس پیوسته این رهبران بزرگ جهان بوده اند که آرزوی رهبری این ارکستر را دارند. در واقع نقطه قوت تمامی این ارکستر ها مدیریت حرفه ای و کارآمد آنهاست نه رهبران ارکستر که باید گفت رهبر ارکستر عضوی است از اعضای ارکستر.

از سال 2017 خانم آندرا زیتشمان (Andrea Zietzschmann) به عنوان مدیر ارکستر فیلارمونی برلین کار خود را با این ارکستر آغاز کرد. زیتشمان از کودکی موسیقی را با یادگیری ویولن آغاز کرد. وی در دانشگاه های وین، فرایبورگ و هامبورگ تحصیلات خود را در رشته های اتنوموزیکولژی، مدیریت بازرگانی و تاریخ هنر تا بالاترین سطوح ادامه داد. اولین فعالیت حرفه ای وی که از اواخر دوران تحصیل به آن پرداخت مدیریت هنری ارکستر جوانان گوستاو مالر و سپس اپرای دولتی اشتوتگارت و هامبورگ بود. وی از سال 1997 با پیشنهاد و همکاری کلودیو آبادو ارکستر مجلسی گوستاو مالر را بنیان گذاشت و سال ها سمت مدیریت این ارکستر را بر عهده داشت.

ارکستر مذکور هم اینک از معتبرترین ارکستر های جهانست که پیوسته با رهبران مهمان همچون گوستاو دودامل به روی صحنه می رود. با توجه به همین تجربیات درخشان خانم آندرا زیتشمان از سال 2017 به سمت مدیریت ارکستر فیلارمونی برلین منصوب شد.

متن زیر برداشت و ترجمه ای است از مصاحبه با خانم زیتشمان که چند روز پیش توسط تلویزیون دی دبلیو آلمان انجام و محور آن مشکلاتی است که با همه گیری ویروس کرونا گریبانگیر ارکستر فیلارمونی برلین شده و خلاصه ای است از برنامه ریزی های ارکستر در این دوران.

به علاوه کنسرت های ارواح عبارتی است که در این گزارش به کنسرت های آنلاین ماه های گذشته اطلاق شده و به نوعی اشاره به این دارد که دوران این کنسرت ها دیگر به سرانجام رسیده است. کنسرت هایی که در ماه های اخیر نمونه هایی از آن ها در ایران نیز اجرا شد که البته خالی از نقدها فنی و محتوایی نیز نبودند.

متن مصاحبه ترجمه شده به شرح است:

کنسرت افتتاحیه ارکستر فیلارمونیک برلین 7 شهریور سال جاری با اجرای آثاری از برامس و شوئنبرگ به رهبری کریل پترنکو روی صحنه رفت. بر اساس تصمیم شورای شهر برلین شیوه نامه سختگیرانه ای برای امکان برگزاری کنسرت ها در نظر گرفته شده است. این محدودیت ها عبارتند از اشغال صندلی تماشاچیان بین حداکثر 20 تا 25 درصد ظرفیت سالن، رعایت فاصله جانبی مخاطبان، استفاده از ماسک در تمام مدت حضور، اجرا های بدون آنتراکت، اسکن بلیت ها از راه دور، تهویه هوای مضاعف و سایر موارد.

از سوی دیگر نوازندگان نیز پس از 5 ماه دورکاری بالاخره با رعایت فواصل معین شده و سایر تمهیدات تمرینات حضوری را از سر گرفتند.

* به طور کلی چشم انداز کلی شما از برنامه های آینده ارکستر چیست؟

زیتشمان: البته تعداد قابل توجهی از برنامه ها به طور کلی حذف شده اند، مانند برنامه سفر ارکستر به ایالات متحده که برای نوامبر سال جاری پیش بینی شده بود. بخش اصلی نگرانی ما آنجاست که با کاهش تعداد برنامه ها بدیهی است که عده کثیری از مخاطبانمان را از دست می دهیم و این بدان معناست که با کاهش چشمگیری از درآمد ارکستر روبرو خواهیم شد، بنابراین نگرانی ها برای سال آینده جدی تر هم خواهند بود.

* در دوران اوج همه گیری ویروس، مخاطبان کنسرت ها اغلب از دلتنگی برای تکرار تجربه های لذت از یک کنسرت زنده سخن می گفتند. با شرایط فعلی آیا این نوع تجربیات تکرار شدنی خواهند بود؟ به هر حال مردم در گذشته در سالن های کنسرت در کنار یکدیگر می نشستند و، چون اغلب یکدیگر نمی شناختند با هم صحبتی هم نمی کردند. در واقع تنها کار گروهی شان دست زدن و تشویق هنرمندان در سرانجام هر قطعه بود؛ بنابراین سوال این است که تماشای یک کنسرت زنده چه تفاوتی با گذشته کرده است؟

زیتشمان: در پاسخ به این سوال باید اذعان کنم که گرمی یک کنسرت، موجی است که از سوی مخاطبان به صحنه و هنرمندان ارکستر روان شده و الهام بخش احساس آن ها در هنگام اجرا می شود. من به تازگی در سالن بولز به تماشای یک برنامه کنسرت دعوت شده بودم. این برنامه با ارکستر بزرگی فقط برای 150 مخاطب اجرا می شد. من خودم واقعاً احساس عجیبی داشتم. نوعی حس سترون بودن… در واقع احساس می کردم این ارکستر بزرگ به صورت خصوصی استخدام شده تا فقط برای شخص من بنوازد. البته شاید به نوعی معتقد باشید که خود این هم تجربه جالبی می تواند باشد، اما فراموش نکنیم که نقطه تکامل یک اثر یا آفرینش هنری برخورداری حداکثری مردم از آن اثر هنری است.

*خانم زیتشمان شما از گرمی و انرژی که از سوی تماشاچیان به ارکستر القاء می شود سخن گفتید و اینکه این انرژی تا چه حد می تواند بر کیفیت اجرا موثر باشد. اما می خواهم خاطرنشان کنم ما اینک از ارکستر بسیار حرفه ای و سطح بالایی به نام ارکستر فیلارمونی برلین صحبت می کنیم. آیا این انتظار نابجایی است که چنین ارکستر اصولاً نبایستی تحت تاثیر چنین مواردی باشد؟

زیتشمان: البته… ما با چنین شرایطی آشنایی داریم. به عنوان مثال در ضبط یک سی دی اصلاً مخاطب ای وجود ندارد. موسیقی که به این نحو تولید می شود از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و ضبط های مطرحی از ارکستر فیلارمونی برلین وجود دارد، اما من بر این باورم که علیرغم همه این اوصاف، لحظات شگفت انگیز اجرای یک اثر موسیقایی تنها در کنار شنوندگان است که به اوج بلوغ خود می رسند.

* در حال حاضر که مدت زمان برنامه های ارکستر کوتاه تر از گذشته است یعنی چیزی بین 60 تا 90 دقیقه بدون آنتراکت؛ در تدوین رپرتوار اجرایی از چه مواردی اجتناب می شود و به چه دلایلی؟

زیتشمان: بر اساس شیوه نامه های تدوین شده اینک حداکثر بین 60 تا 65 نوازنده روی صحنه جای می گیرند. به این صورت که بین نوازندگان ساز های زهی یک متر و بین نوازندگان ساز های بادی یک متر و نیم فاصله گذاری شده است؛ بنابراین باید قطعاتی مانند پساکالیای آنتون وبرن که به ارکستر کامل و پرتعداد نیاز دارد کنار گذاشته شوند. در واقع تا سرانجام فصل جاری خبری از اجرای سمفونی های مالر، بروکنر یا ریچارد اشتراوس به گوش نخواهد رسید. شاید بتوان گفت خوبی ویروس کرونا این است که به ما یاد می دهد با انعطاف پذیری بیشتری برنامه ریزی کنیم و بیاموزیم که برای تدوین برنامه های کوتاه تر با خروجی و نتیجه مثبت و مناسب تجربه اندوزی کنیم.

به هر ترتیب باید اذعان کنم که اگر شرایط فعلی تا دو فصل دیگر ادامه پیدا کند ارکستر ها با بحرانی جدی برای ادامه حیات خود روبرو خواهند شد. ارکستر های مستقل به ویژه بیشتر با این بحران دست به گریبان خواهند بود چرا که این ارکستر ها فقط نیاز به اجرای صحنه ای برای ادامه حیات خود دارند و نه اسپانسری دارند و نه سوبسیدی دریافت می کنند.